Dlaczego warto uczyć się przez całe życie?

W projekcie Kierunek - Rozwój wspieramy m.in. ideę uczenia się przez całe życie (ang. Lifelong Learning), która pozwala na rozwój osobisty i odnalezienie się we współczesnym świecie – dynamicznym, cyfrowym i pełnym nieoczekiwanych zmian. To inwestycja w siebie, która zwraca się wielokrotnie – zawodowo, w relacjach społecznych i w życiu prywatnym. 

Jakie płyną z tego korzyści?

1. Dostosowanie się do rynku pracy

Automatyzacja, sztuczna inteligencja i cyfryzacja powodują, że wiele zawodów znika, a inne się transformują. Nowe umiejętności otwierają drzwi do lepszych stanowisk, wyższych zarobków i większej niezależności. Nauka przez całe życie pozwala:

• zdobywać nowe kompetencje,
• reagować elastycznie na zmiany w zatrudnieniu poprzez możliwość doszkolenia lub przebranżowienia się,
• podnosić atrakcyjność zawodową,
• zwiększać szanse na awans i wyższe wynagrodzenie.

2. Rozwój osobisty i społeczny

Uczenie się daje poczucie sprawczości – możesz nadążyć za światem i samodzielnie kształtować swoją przyszłość. Uczenie się nie służy tylko pracy. To także:

• rozwój pasji i zainteresowań,
• lepsze samopoczucie i zadowolenie z życia,
• większa pewność siebie i samodzielność,
• aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.

3. Przeciwdziałanie wykluczeniu

Promocja i realne wsparcie idei uczenia się przez całe życie wśród społeczeństwa wpływa korzystnie na:

• zwiększenie szans osób starszych lub z niskimi kwalifikacjami,
• lepszy dostęp do usług cyfrowych i edukacyjnych,
• aktywizację grup zagrożonych marginalizacją.

4. Budowanie siły wewnętrznej i pewności siebie

Wiedza i umiejętności to także narzędzia do radzenia sobie w nieprzewidywalnych czasach – kryzysach, zmianach zawodowych czy osobistych. Ci, którzy uczą się regularnie, częściej wykazują:

• aktywność umysłową na długie lata,
• większą odporność na stres,
• proaktywne podejście do wyzwań,
• umiejętność krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów.

5. Dbanie o siebie

Coraz częściej rozwój traktowany jest jako element stylu życia – forma dbania o siebie, obok zdrowej diety czy aktywności fizycznej. Możesz uczyć się w sposób:

• elastyczny (online, offline), z możliwością nauki w dowolnym miejscu i czasie,
• dopasowany do swoich celów,
• z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi i form edukacji, jak np. aplikacje, platformy edukacyjne, podcasty, e-learning, microlearning, AI tutoring.

Uczenie się przez całe życie – kiedyś i dziś

Uczenie się przez całe życie to naturalna potrzeba człowieka. Nasi dziadkowie i rodzice również rozwijali się nieustannie mimo ograniczeń wynikających z mniej elastycznych metod nauczania i tradycyjnych narzędzi edukacyjnych. Kiedyś możliwość kształcenia się nie była dostępna dla każdego. Współcześnie dysponujemy niespotykanymi wcześniej źródłami wiedzy i technikami uczenia się. Dzięki temu możesz uczyć się w każdym wieku, miejscu i czasie – często zupełnie bezpłatnie. Ale cel jest wciąż ten sam: rozwój i poprawa jakości życia.

Tradycyjne metody nauki (lifelong lerning kiedyś):

1. Książki i biblioteki – podstawowe źródło wiedzy pisanej, często trudno dostępne, ale bardzo cenione.
2. Szkoła i wykłady stacjonarne – nauka w ściśle określonych godzinach i ramach.
3. Nauka przez praktykę (np. zawody rzemieślnicze) – wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie, często bez formalnego wykształcenia.
4. Doświadczenie życiowe – nauka poprzez obserwację, próby i błędy.
5. Mentorstwo – nauka od mistrza lub bardziej doświadczonej osoby w rodzinie lub pracy.
6. Radio, gazety, telewizja edukacyjna – ograniczone źródła informacji, ale pełniące ważną funkcję edukacyjną.
7. Kursy korespondencyjne – forma nauki zdalnej sprzed ery internetu – materiały wysyłane pocztą.

Nowoczesne metody nauki (lifelong learning dziś):

1. E-learning – kursy online dostępne na platformach takich jak Coursera, Udemy, FutureLearn czy Eduweb.
2. Webinaria – interaktywne zajęcia prowadzone na żywo przez internet.
3. Aplikacje edukacyjne – mobilne narzędzia do nauki języków, umiejętności miękkich i technicznych 
4. Nauka przez praktykę – staże, wolontariat, kursy zawodowe i projekty grupowe.
5. Kursy hybrydowe – połączenie nauki online i zajęć stacjonarnych, łączące elastyczność i osobisty kontakt.
6. Nauka społeczna (social learning) – uczenie się w grupach, wymiana doświadczeń, mastermind, platformy społecznościowe.
7. Gamifikacja – wprowadzanie elementów gry do procesu nauki (punkty, rankingi, wyzwania).
8. Personalizacja nauki – dopasowanie tempa, formatu i zakresu materiałów do indywidualnych potrzeb uczącego się.
9. Bite Size Learning – podział większego materiału na małe, łatwe do przyswojenia fragmenty (np. 3-minutowe nagrania lub krótkie teksty).
10. Mikronauka (mikrolearning) – krótkie, interaktywne jednostki wiedzy skupione na jednym konkretnym celu (np. jedno pytanie quizowe, 2-minutowa symulacja, zadanie do wykonania).
11. Nauka przez doświadczenie – warsztaty, symulacje, bootcampy i działania „learning by doing”.

Dziś masz szeroki wybór: możesz uczyć się z podręczników jak Twoi dziadkowie i rodzice, a zaraz potem – np. z aplikacji w telefonie. Kluczowe jest, by testować różne metody uczenia się i rozwijać się nieustannie.

Zaskakujące teorie medyczne o uczeniu się przez całe życie

Uczenie się przez całe życie to zjawisko pełne ciekawostek, które mogą zmienić sposób, w jaki myślisz o rozwoju osobistym. Oto kilka faktów, które mogą Cię zaskoczyć:

• Mózg uczy się przez całe życie!

Osoby regularnie uczące się – nawet w bardzo późnym wieku – zachowują lepszą pamięć, koncentrację i zdolności poznawcze. Ich mózgi wykazują wolniejszy spadek objętości istoty szarej w porównaniu z osobami biernymi intelektualnie (Harvard Medical School, 2020).

Neuroobrazowanie wykazało, że nauka nowych umiejętności – np. języka obcego lub gry na instrumencie – prowadzi do tworzenia nowych połączeń synaptycznych i przebudowy kory mózgowej, nawet po 50. roku życia. Mózg jest plastyczny przez całe życie – to fakt, nie metafora (University College London, 2017).

• Twoje IQ może wzrosnąć po 30-tce

Wbrew powszechnemu przekonaniu, iloraz inteligencji (IQ) nie jest całkowicie stały. Badania wykazały, że dzięki aktywnemu uczeniu się i stymulacji intelektualnej możliwy jest wzrost IQ nawet u osób po 30. roku życia – zwłaszcza w zakresie inteligencji płynnej jak logiczne myślenie, rozwiązywanie problemów. (PIAAC-L przez OECD).

• Uczenie się wspiera system odpornościowy

Osoby aktywne intelektualnie mają silniejszy układ odpornościowy – rzadziej chorują, lepiej radzą sobie ze stresem, a procesy regeneracyjne zachodzą u nich sprawniej. Podczas jednego z eksperymentów uczestnicy gry w brydża — po 90 minutach aktywności umysłowej — mieli podwyższony poziom limfocytów T‑CD4, co bezpośrednio świadczy o wzmocnieniu układu odpornościowego dzięki wysiłkowi intelektualnemu (University of California (Berkeley University).

• Nauka poprawia zdrowie psychiczne

Uczenie się może zmniejszać objawy stresu, lęku i depresji. Osoby zaangażowane w rozwój osobisty rzadziej doświadczają wypalenia zawodowego, a częściej deklarują poczucie sensu i satysfakcji z życia. Osoby uczące się regularnie (np. w ramach zajęć dla dorosłych lub online) raportują wyższy poziom dobrostanu psychicznego. Uczenie się obniża poziom kortyzolu (hormonu stresu) i poprawia poczucie celu (University of Oxford, 2019).

• Uczenie się jako forma terapii i wsparcia w chorobach przewlekłych

Uczestnictwo w kursach, warsztatach i programach edukacyjnych poprawia samopoczucie oraz jakość życia pacjentów z chorobami przewlekłymi, np. cukrzycą czy chorobami układu krążenia, poprzez zwiększenie świadomości zdrowotnej i motywacji do dbania o siebie (Uniwersytet Medyczny w Warszawie).

Na naukę nigdy nie jest za późno: inspirujące historie osób, które ucząc się odmieniły swoje życie

• Grandma Moses – zaczęła malować po 70. roku życia

Anna Mary Robertson Moses, znana jako "Grandma Moses", była gospodynią domową. Dopiero w wieku 76 lat chwyciła za pędzel i rozpoczęła karierę artystyczną. Jej obrazy trafiły do galerii na całym świecie i dziś uznaje się ją za ikonę sztuki ludowej.

• Vera Wang – zaprojektowała pierwszą suknię ślubną w wieku 40 lat

Długo pracowała jako dziennikarka w „Vogue” i projektantka w firmie Ralph Lauren, aż w wieku 40 lat postanowiła otworzyć własny dom mody. Dziś to jedno z najważniejszych nazwisk w branży ślubnej i haute couture.

• Harland Sanders (Colonel Sanders) – założył KFC po 60. roku życia

Po wielu porażkach zawodowych, dopiero w wieku 65 lat stworzył sieć restauracji Kentucky Fried Chicken, czyli słynne na całym świecie KFC. Jego historia to symbol wytrwałości i determinacji.

• Ray Kroc – twórca imperium McDonald's

Ray Kroc dołączył do McDonald's w wieku 52 lat, po latach pracy jako sprzedawca mikserów. Musiał nauczyć się zarządzania, marketingu i skalowania biznesu – co uczynił z ogromnym, międzynarodowym sukcesem.

• Laura Ingalls Wilder – napisała swoją pierwszą książkę po 60. roku życia

Autorka serii “Domek na prerii” zaczęła pisać dopiero po przejściu na emeryturę. Jej książki stały się klasyką literatury dziecięcej i podstawą popularnego serialu telewizyjnego.

• Barbara Bursztynowicz – obroniła doktorat po 60-tce

Polska aktorka Barbara Bursztynowicz udowodniła, że naukowa pasja nie zna ograniczeń wiekowych. Po latach pracy na scenie i przed kamerą podjęła się pisania pracy doktorskiej i obroniła ją z powodzeniem, łącząc karierę aktorską z edukacyjnym rozwojem.

• Helena Norowicz – aktorka i modelka po 80-tce

Przez lata była polską aktorką teatralną, ale dopiero po przejściu na emeryturę zaczęła karierę w modelingu – w wieku 80+ została twarzą znanych marek modowych. Wciąż bierze udział w projektach artystycznych i warsztatach.

• DJ Wika (Wirginia Szmyt) – najstarsza DJ-ka w Polsce

Emerytowana pedagog, która po 60. roku życia rozpoczęła nową ścieżkę kariery jako didżejka, zyskując sławę jako najstarsza DJ-ka w Polsce. W 2023 roku stała się bohaterką filmu dokumentalnego "Vika!", który pokazuje jej energię, niezależność i wpływ na innych.

• Sławosz Uznański-Wiśniewski – astronauta, który nauczył się rosyjskiego, by polecieć w kosmos

Gdy został wybrany do zespołu astronautów na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), miał przed sobą wyjątkowe wyzwanie językowe: opanować język rosyjski od podstaw w ciągu niespełna 2 lat. Dlaczego? Rosyjski to jeden z dwóch języków obowiązujących na ISS. Chodziło o skuteczną i szybką komunikację na poziomie operacyjnym. Astronauta udowodnił, że nauka nowego języka w krótkim czasie to nie przeszkoda, a szansa, aby spełnić marzenia z dzieciństwa.

Lifelong Learning w ujęciu globalnym – poznaj wybrane wnioski z międzynarodowych raportów 

• World Economic Forum – „Future of Jobs 2025”

Do 2030 roku przewiduje się stworzenie 170 milionów nowych miejsc pracy, przy czym jednocześnie 92 miliony przestaną istnieć. Spodziewany jest wzrost zapotrzebowania na umiejętności związane z technologią, takie jak sztuczna inteligencja, analiza danych i cyberbezpieczeństwo, a także na takie, jak kreatywne myślenie, elastyczność i zdolność do współpracy. 

Przejdź do raportu World Economic Forum – „Future of Jobs 2025”

• OECD – „Learning Compass 2030” 

Konieczne jest zapewnienie indywidualnego podejścia do uczniów oraz rozwijania ich motywacji do uczenia się przez całe życie. Ważne jest, żeby każdy miał szansę uczyć się na swój sposób i cały czas się rozwijać – niezależnie od wieku. W szczególności należy wspierać rozwój kompetencji potrzebnych do życia w zmieniającym się świecie, takich jak myślenie krytyczne, kreatywność i umiejętności społeczne.

Przejdź do raportu OECD – „Learning Compass 2030”

• OECD – „Skills Outlook 2021”

Kraje inwestujące w uczenie się przez całe życie osiągają wyższy poziom zatrudnienia, innowacyjności i integracji społecznej.

Przejdź do raportu OECD – „Skills Outlook 2021”

• UNESCO – „Global Education Monitoring Report 2024/5: Leadership in Education”

Skuteczne przywództwo jest decydujące na różnych poziomach systemu edukacyjnego i stanowi kluczowy czynnika wpływający na jakość nauczania i uczenia się. 

Przejdź do raportu UNESCO – „Global Education Monitoring Report 2024/5: Leadership in Education”

• UNESCO – „5th global report on adult learning and education: citizenship education: empowering adults for change” („GRALE 5 (2023)”)

Edukacja dorosłych nadal nie dociera do najbardziej potrzebujących, zwłaszcza osób z grup wykluczonych. Tylko 22 z 146 krajów przeznaczają 4% lub więcej środków z budżetu na edukacyjnego na kształcenie dorosłych, podczas gdy 28 krajów – mniej niż 0,4%.

Przejdź do raportu „UNESCO - 5th global report on adult learning and education: citizenship education: empowering adults for change” 

• UNESCO Institute for Lifelong Learning – „Management Report 2022”

Niezbędne jest zapewnienie równego dostępu do edukacji przez całe życie. Osoby starsze, z niepełnosprawnościami, migranci czy więźniowie nadal go nie mają lub w ograniczonym zakresie. W 24% krajów odnotowano spadek udziału osób z obszarów wiejskich.

Przejdź do raportu UNESCO Institute for Lifelong Learning – „Management Report 2022”

• Komisja Europejska – „Adult Education and Training in Europe 2021”

Do 50% dorosłych Europejczyków bierze udział w jakiejkolwiek formie edukacji po zakończeniu szkoły. Komisja wskazuje na potrzebę zwiększenia dostępu do elastycznych form edukacji, zwłaszcza dla osób 45+.

Przejdź do raportu Komisji Europejskiej – „Adult Education and Training in Europe 2021”

• PARP – „Bilans Kapitału Ludzkiego”

Tylko ok. 1 na 5 dorosłych Polaków uczy się regularnie po 25. roku życia. Główne bariery to brak czasu i niska motywacja. Osoby uczące się są jednak częściej zatrudnione i lepiej wynagradzane. Kluczowe jest zwiększenie świadomości potrzeby ciągłego rozwoju, uznawanie kompetencji zdobytych poza edukacją formalną oraz większe zaangażowanie uczelni i pracodawców.

Przejdź do raportu PARP – „Bilans Kapitału Ludzkiego”

• Bank Światowy – „The Changing Nature of Work 2019”

Automatyzacja i cyfryzacja sprawiają, że ciągłe uczenie się jest koniecznością. Szybki postęp technologiczny wymaga od pracowników stałego rozwoju, a od rządów – wsparcia systemów edukacyjnych w dostosowaniu się do realiów cyfrowej gospodarki.

Przejdź do raportu Banku Światowego – „The Changing Nature of Work 2019”

Wybrani eksperci od skutecznej nauki oraz rozwoju: zainspiruj się ich technikami uczenia się, które naprawdę działają!

• Radek Kotarski – włamał się do mózgu
  Autor książek popularnonaukowych i twórca serii „Polimaty”. W książce „Włam się do mózgu” przedstawia techniki nauki potwierdzone badaniami – m.in. powtórki rozłożone w czasie, testowanie się, uczenie przez tłumaczenie oraz metodę „pomyłek z sensem”. Sam, stosując te metody, nauczył się języka szwedzkiego w zaledwie kilka miesięcy, od podstaw do poziomu B1, pozwalającego na swobodną rozmowę – co zostało zweryfikowane podczas egzaminu.
• Marcin Kozioł – edukator i autor książek dla młodych umysłów
  Twórca serii „Detektywi na kółkach”, w której łączy przygodę z nauką. Jego metoda opiera się na storytellingu, ciekawostkach i interaktywnych wyzwaniach – angażuje emocje i ułatwia naturalne zapamiętywanie.
• Andrzej Bubrowiecki – trener technik pamięciowych
  Specjalizuje się w mnemotechnikach, szybkiej nauce i koncentracji. Pokazuje, jak wykorzystać skojarzenia, mapy myśli, łańcuchy pamięciowe i pałace pamięci do zapamiętywania języków, dat czy definicji. Jest autorem materiałów edukacyjnych oraz trenerem pamięci. 
• dr Marek Kaczmarzyk – neurodydaktyk i popularyzator nauki o mózgu
  Biolog i nauczyciel, który promuje uczenie się zgodne z naturalnymi procesami poznawczymi. Autor książek o neurodydaktyce. Podkreśla rolę emocji, rytmu dnia, zaangażowania i sensu – kluczowych elementów skutecznej edukacji niezależnie od wieku.
• Barbara Oakley – inżynierka, która odczarowała matematykę
  Autorka bestsellerowego kursu „Learning How to Learn”. Pokazuje, jak opanować nawet trudne dziedziny, wykorzystując naprzemienne działanie trybu skupionego i swobodnego, technikę „uczenia się na raty”, powtórki i świadome przerwy.
• Jim Kwik – trener mózgu i autor książki „Limitless”
  Szkoleniowiec gwiazd, ekspert od pamięci i szybkiej nauki. Uczy, jak zapamiętywać imiona, mówić bez kartki, szybciej czytać i efektywniej przyswajać języki. Twierdzi, że „nie ma złych uczniów – są tylko nieodpowiednie strategie nauki”.
• Benny Lewis – poliglota i autor „Fluent in 3 Months”
  Udowadnia, że nauka języka może być szybka i skuteczna, jeśli zaczniemy mówić od razu – bez czekania na perfekcję. Jego metoda to: pełne zanurzenie, codzienne rozmowy (nawet z błędami), nagrywanie siebie i myślenie w nowym języku.
• Scott Young – autor „Ultralearning” i mistrz samodzielnej edukacji
  Zrealizował roczny program informatyki z Massachusetts Institute of Technology w zaledwie 12 miesięcy. Promuje intensywną, samodzielną naukę opartą na jasno określonym celu, planie działania, testowaniu i regularnym feedbacku. Idealna metoda dla ambitnych samouków.

10 cytatów o uczeniu się, które zmotywują Cię do podejmowania nowych wyzwań i odkrywania nieznanych ścieżek

1. „Uczenie się to podróż, która nigdy się nie kończy.” (Brian Tracy)
2. „Edukacja to najpotężniejsza broń, której możesz użyć, aby zmienić świat.” (Nelson Mandela)
3. „Człowiek, który przestaje się uczyć, przestaje żyć.”(Albert Einstein)
4. „Wiedza to nie to, co się wie, ale to, co się robi z tym, co się wie.” (Jim Kwik)
5. „Nie bój się porażek. Bój się braku postępu,”(Mel Robbins/Jim Kwik)
6. „Ucz się tak, jakbyś miał żyć wiecznie. Żyj tak, jakbyś miał umrzeć jutro.”(Mahatma Ghandi)
7. „Kto przestaje się uczyć, przestaje być młody.”(Henry Ford)
8. „Edukacja to nie przygotowanie do życia; edukacja to życie.”(John Dewey)
9. „Sukces to suma małych wysiłków powtarzanych dzień po dniu.”(Robert Collier)
10. „Nie uczymy się dla szkoły, lecz dla życia.”(Seneka Młodszy)

Ucz się samodzielnie!

Uczenie się nie musi oznaczać szkolnych ławek. Możesz uczyć się samodzielnie w domu. To codzienna praktyka: nowa książka, podcast, kurs online czy rozmowa z ekspertem. 

Oto kilka praktycznych wskazówek na start:

1. Zdefiniuj, czego chcesz się nauczyć
   Konkretne cele pomagają skoncentrować uwagę i nadają nauce sens, co zwiększa motywację.
2. Planuj regularne i realistyczne sesje nauki
   Zamiast uczyć się dużo na raz, lepiej rozłożyć naukę na krótsze, ale częste sesje. Regularność wspiera zapamiętywanie i utrwala wiedzę. Ustal realistyczny plan tygodniowy. 
3. Nie masz czasu? Wypróbuj mikro-naukę lub „bite-sized learning”
   Dziel większe tematy na mniejsze, łatwiej przyswajalne części. Krótkie, skoncentrowane lekcje, często dostępne w formie filmików, podcastów czy aplikacji mobilnych, które można włączyć w codzienną rutynę – np. 5 minut dziennie podczas przerwy na kawę.
4. Korzystaj z efektywnych technik uczenia się:
   • stosuj powtarzanie rozłożone w czasie: przypominaj sobie materiał wielokrotnie, z odstępami czasowymi. To jedna z najskuteczniejszych metod na trwałe zapamiętanie informacji,
   • testuj się samodzielnie: zamiast tylko czytać, zadawaj sobie pytania lub rób quizy. Aktywne przypominanie materiału wzmacnia pamięć i pozwala zidentyfikować luki w wiedzy,
   • różnicuj metody uczenia się: łącz czytanie, słuchanie, pisanie i mówienie. Uczenie się przez różne kanały sensoryczne zwiększa zaangażowanie mózgu i poprawia zapamiętywanie,
   • postaraj się elaborować materiał – łącz nową wiedzę z tym, co już znasz. Tłumaczenie materiału własnymi słowami pomaga głębiej zrozumieć i zapamiętać informacje.
   • stosuj technikę Pomodoro: ucz się intensywnie przez 25 minut, potem zrób 5-minutową przerwę. Taki cykl powtarzaj kilka razy. To pomaga utrzymać koncentrację i uniknąć zmęczenia,
   • twórz mapy myśli i notatki wizualne: graficzne przedstawienie materiału ułatwia zrozumienie i przypomnienie informacji.
5. Zadbaj o środowisko sprzyjające nauce
   Wybierz miejsce wolne od rozpraszaczy, odpowiednio oświetlone i wygodne.
6. Motywuj się małymi nagrodami
   Po zakończeniu zaplanowanego etapu nauki pozwól sobie na coś przyjemnego – krótki spacer, ulubiony napój lub przekąskę, odcinek serialu.
7. Śledź swoje postępy i świętuj sukcesy
   Regularne sprawdzanie, co już osiągnąłeś, podbudowuje i pomaga utrzymać długoterminowe zaangażowanie.

Ucz się z nami w projekcie Kierunek – Rozwój!

Nauka nie kończy się po ukończeniu szkoły czy uczelni. Wręcz przeciwnie – to dopiero początek! Sprawdź, jak możesz rozwijać się z nami w projekcie Kierunek - Rozwój! Poznaj jego zasady na www.zainwestujwsiebie.pl, w zakładce „Strefa uczestnika” i ucz się razem z nami! Rozwój to podróż, a nie cel - i właśnie w tej podróży chcemy Ci towarzyszyć.

#FunduszeEuropejskie